لیتوگرافی و فرآیند چاپ آن

لیتوگرافی به مجموعه فرآیندی گفته می‌شود که در طی آن صفحه‌هایی فلزی از جنس آلومینیوم به نام زینک یا پلیت ساخته می‌شود. از این صفحه‌ها در چاپخانه‌های مجهز به سیستم چاپ افست برای انجام عملیات چاپ بر روی کاغذ استفاده می‌شود. در واقع لیتوگرافی یک مرحله‌ی واسطه‌ای در چاپ افست است.

لیتوگرافی و فرآیند چاپ آن

واژه لیتوگرافی در فارسی به معنای چاپ سنگی است که برگرفته از یکی از روش های چاپ بسیار قدیمی است که بعدها مورد بررسی قرار گرفته و به تکنولوژی تولید فیلم و زینک معروف شده است.
فرآیند چاپ لیتوگرافی

در این نوع از چاپ، بعد از طراحی فایل‌ها، ابتدا در لیتوگرافی تبدیل به صفحات فلزی شده و سپس این صفحه‌ها به چاپخانه ارسال می‌شود تا عملیات چاپ بر روی کاغذ انجام شود.

در فرآیند لیتوگرافی، در ابتدا فایل‌ها به چهار رنگ اصلی تقسیم می‌شوند و سپس تصویر مربوط به هر رنگ با نوعی پلیمر مخصوص بر روی صفحه‌ی فلزی چاپ می‌شود.

جالب است بدانید که جنس سطح این ورقه‌ی فلزی از موادی تشکیل شده است که به هیچ عنوان مرکب چاپ را به خود جذب نمی‌کند ولی در عوض جنس مواد پلیمری که طرح را با آن را بر روی زینک چاپ می‌کنند بسیار جذب کننده مرکب است. برای ساخت زینک یا پلیت دو روش وجود دارد که روش قدیمی‌تر آن که امروزه هم هنوز کم و بیش مورد استفاده قرار می‌گیرد از دستگاهی به نام ایمیج ستر (Image Setter) استفاده می‌شود.

لیتوگرافی و فرآیند چاپ آن

دستگاه Image Setter هر چهار فایل تفکیک شده از فایل اصلی را با رنگ مشکی بر روی یک طلق شفاف، پرینت می‌گیرد. در واقع دستگاه ایمیج ستر یک پرینتر سیاه و سفید بزرگ لیزی است که تنها قادر است بر روی طلق شفاف پرینت بگیرد و از دقت چاپ و رزولوشن پرینت بالایی بهره می‌گیرد.

حال در مرحله بعد پس از اینکه طلق‌ها آماده شد، آن‌ها را بر روی زینک‌های خام چسبانده و با گیره‌های مخصوصی فیکس می‌کنند. سطح زینک خام از ماده‌ی پلیمری جاذب مرکب پوشانده شده است و در طی فرآیند ساخت زینک قسمت‌های اضافی از روی سطح آن برداشته می‌شود تا فقط بخش‌های طرح باقی بماند. در حقیقت عملیات چاپ بر روی زینک برعکس حالت معمول انجام می‌شود.

گفتنیست که جنس مواد پلیمری که سطح زینک را می‌پوشاند، به نور فرابنفش بسیار حساس است و اگر در مقابل آن قرار بگیرد، به سرعت تبخیر می‌شود.

لیتوگرافی و فرآیند چاپ آن

حال در مرحله بعد، پس از اینکه طلق‌های شفاف که به آنها فیلم نیز گفته می‌شود را بر روی زینک بستند، آنها را در محفظه‌ای قرار می دهند تا نور ببینند. در اثر نور دیدن در بخش‌هایی از زینک که در مقابل طلق شفاف قرار گرفته و نور به آن برخورد می‌کند، مواد پلیمری تبخیر شده و از بین می‌روند، اما در بخشی که زینک در مقابل بخش‌های سیاه شده‌ی فیلم قرار می‌گیرد و نور به آن نمی‌تابد، مواد پلیمری باقی می‌مانند. سپس زینک را در محلولی قلیایی (از مشتقات آمونیاک) شستشو می‌دهند تا بخش‌های باقی مانده‌ی مواد پلیمری که نور دیده‌‍اند، ولی هنوز کم و بیش بر سطح زینک باقی مانده‌اند، پاک شوند و اصطلاحاً زینک ظاهر شود. در مرحله بعد، زینک در محلولی دیگر شستشو داده می‌شود تا بخش‌های نور ندیده‌ آن تثبیت شوند.

بنابر این ساخت زینک در این روش، شامل تهیه فیلم و سپس ساخت زینک است . اما روش‌های جدیدتری نیز وجود دارد که در آن از دستگاهی به نام Plate Setter (پرینتر زینک) استفاده می‌شود که بدون درست کردن فیلم، به طور مستقیم زینک ساخته می‌شود. به این صورت که فایل از کامپیوتر به دستگاه ارسال می‌شود و زینک آماده، از دستگاه خارج می‌شود.

گفتنیست که به ورقه فلزی تولید شده در حالت اول زینک و در حالت دوم پلیت گفته می‌شود.